Ο π. Αυγουστίνος, ο Αμάραντος, και ο άγιος Παΐσιος

 

Τσακαλίδης Γεώργιος

 

Ο π. Αυγουστίνος, ο Αμάραντος,
και ο άγιος Παΐσιος

Ο Αμάραντος είναι τοποθεσία στα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε υψόμετρο 1260 μέτρων,  και φημίζεται για τα ατμόλουτρα που διαθέτει και τα οποία είναι μοναδικά στο είδος τους στην Ελλάδα, αλλά κατά πολλούς  μοναδικά και στην Ευρώπη.

Η λουτρόπολη του Αμάραντου με το βουνό, από τα έγκατα του οποίου εξέρχονται οι θερμοί και θεραπευτικοί ατμοί

Στις παρυφές ασβεστολιθικού βράχου διοχετεύεται από το εσωτερικό της γης θερμός αέρας και από 15 ρωγμές καρστικά ρήγματα εξέρχονται θερμοί ατμοί. Οι ατμοί αυτοί έχουν πολλές θεραπευτικές και ευεργετικές ιδιότητες. Η θερμοκρασία των λουτρών κυμαίνεται από 33-38 °C, η δε υγρασία, ανάλογα με το βαθμό ανάμιξής της  με τον ατμοσφαιρικό αέρα,  97-100%.

Έχουν χτίσει στον τόπο αυτόν ατομικές καμπίνες, στις οποίες διοχετεύονται οι φυσικοί ατμοί από τα βάθη της γης. Ο λουόμενος παραμένει επί μισή ώρα στην καμπίνα. Εισπνέει τους ατμούς, ιδρώνει και αποβάλει τις τοξίνες του οργανισμού του.

 

Εκτός των θερμών ατμών που διοχετεύονται στις καμπίνες άφησαν και οπές φυσικής ροής ατμών εκτός των καμπίνων , πράγμα που φαίνεται  να απολαμβάνει ο π. Αυγουστίνος.

Ο π. Αυγουστίνος επισκεπτόταν για χρόνια πολλά κάθε Ιούλιο τα ατμόλουτρα αυτά. Έλεγε ότι τον ωφελούσαν πολύ, ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση αρθριτικών πόνων που αντιμετώπιζε καθώς και πνευμονικών δυσχερειών. Νομίζω ότι και ο φιλέρημος χαρακτήρας του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του Αμάραντου. Ήταν οι μόνες διακοπές που επέτρεπε στον εαυτό του. Μόνο που δεν ήσαν πραγματικές διακοπές, αλλά ένα άλλο πεδίο πνευματικής διακονίας. Επέλεγε το δωμάτιο με πολύ απλές συνθήκες διαμονής, αφού μόνος του αναλάμβανε και την καθαριότητα του δωματίου του στην άκρη της λουτρόπολης.

 

Ο π. Αυγουστίνος κάνοντας φασίνα στο χώρο του δωματίου του

Φρόντιζε πάντοτε να έχει μαζί του κάποιον ή κάποιους, που μπορούσε να τους χρησιμοποιήσει ως ψάλτες.      Είχα την τύχη να τον συνοδέψω δύο χρονιές στα λουτρά αυτά, το 2016 και 2019. Ομολογώ ότι εκκλησιαστικότερα δεν πέρασα ακόμη και στο Άγιον Όρος.

Κάποτε τα λουτρά αυτά έσφυζαν από ζωή. Όταν το Υπουργείο Υγείας κάλυπτε μεγάλο μέρος του κόστους των λουτροθεραπειών, τα λουτρά αυτά είχαν πολύ αυξημένη ζήτηση. Είχαν ανεγερθεί αρκετά ξενοδοχεία με εστιατόρια στον Αμάραντο. Την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης, τη δεκαετία του 2010, σταμάτησε κάθε συμμετοχή του κράτους στα έξοδα λουτροθεραπειών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πέσει κατακόρυφα η ζήτηση και να μειώνεται κάθε χρόνο ο αριθμός των αναζητούντων θεραπεία στα ατμόλουτρα. Ο π. Αυγουστίνος, που έζησε και τις δύο περιόδους: της πολύ αυξημένης και της πολύ μειωμένης ζήτησης, στεναχωριόταν πολύ, επειδή συμμετείχε στον πόνο των ανθρώπων, οι οποίοι, προερχόμενοι από τη μεσαία κυρίως τάξη, είχαν ξοδέψει περιουσίες ολόκληρες για να χτίσουν και να εξοπλίσουν τα καταλύματά τους, τα οποία κατέληξαν στα αζήτητα. Την τελευταία χρονιά που επισκέφθηκε τον Αμάραντο, το 2020, οι επισκέπτες δεν ξεπερνούσαν τους δέκα.

Είχε μεγάλη διάκριση. Επισκεπτόταν με τα πρόσωπα που τον συνόδευαν εκ περιτροπής όλα τα εστιατόρια, προκειμένου να μη δώσει αφορμή παραπόνου για μονομερή προτίμηση. Πολλοί από τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα. Τον καλούσαν να τελέσει αγιασμό στην επιχείρησή τους. Δύο φορές τον συνόδεψα ως ιεροψάλτης σε αγιασμό. Θέλησαν να τον φιλοδωρήσουν. Δεν το δέχτηκε με κανένα τρό-

πο. Απευθύνθηκαν και σ’ εμένα. Να δεχθώ εγώ, ως συνοδός του, το φιλοδώρημα. Το αρνήθηκα με τον ίδιο τρόπο. Όταν διηγήθηκα το περιστατικό στον Αλβανό οδηγό, που μετέφερε τους λουόμενους στο κτίριο των ατμόλουτρων μου απάντησε: «Έπρεπε εγώ να ήμουν στη θέση σου».

Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε όταν την ημέρα της αναχώρησης έπρεπε να πληρώσουμε τον λογαριασμό. Δεν πήγαινε ο ίδιος να πληρώσει, φοβούμενος μήπως από σεβασμό και υπερβολική εκτίμηση στο πρόσωπό του δεν δεχθούν τα χρήματα. Μια φορά έδωσε σ’ εμένα τα χρήματα και μια άλλη στον Παναγιώτη Κουρού για να πληρώσουμε, με την εντολή να εξοφλήσουμε πλήρως, χωρίς εκπτώσεις, τον λογαριασμό. Υπέφερε με την οικονομική δυσπραγία που αντιμετώπιζαν οι ιδιοκτήτες.

Στα εστιατόρια που τρώγαμε μόνο τα μεσημέρια, αν αναλαμβάναμε εμείς τα έξοδα κάποια φορά, την επόμενη φορά θα πλήρωνε αυτός. Και επέμενε ανυποχώρητα σε αυτό. Τις δικές του υπηρεσίες τις πρόσφερε πάντοτε δωρεάν. Οι άλλοι όμως, τους οποίους συμπονούσε, έπρεπε να λάβουν οπωσδήποτε την αμοιβή τους. Και ποιες ήσαν οι δικές του υπηρεσίες;

Κάθε πρωί θα χτυπούσε την καμπάνα της μικρής Εκκλησούλας των λουτρών και θα καλούσε τους επισκέπτες των λουτρών να συμμετάσχουν στον όρθρο. Νωρίτερα θα άναβε τα καντήλια του ναΐσκου. Μια μέρα τον παρατήρησα: «πάτερ δεν χτυπάτε σωστά την καμπάνα. Μου επιτρέπετε να τη χτυπήσω εγώ». Μου το επέτρεψε χωρίς δεύτερη κουβέντα. Δεν χαλούσε χατίρι σε κανένα. Δεχόταν κάθε παρατήρηση, ακόμη και από ανίδεους, αδιαμαρτύρητα. Την καμπάνα τη χτυπούσε τρεις φορές, έχοντας υπ’ όψη την τιμή στα τρία πρόσωπα της Αγ. Τριάδος (3+3+3). Του είπα ότι η σκέψη του ήταν πολύ σωστή, αλλά η κωδωνοκρουσία κατά την επικρατήσασα παράδοση στην Ορθόδοξη Εκκλησία ακολουθεί άλλο ρυθμό: «Τον Α-δάμ, τον Α-δάμ, τον Α-μήν, Α-μήν, Α-δάμ» ή τον Α-δάμ, τον Α-δάμ, τον Πρω-τό-πλα-στο Α-δάμ, ή τον Α-ράμ, τον Α-ράμ, τον Α-μιν, Α-μιν-α-δάβ (3+3+7)[1]. Δεν ξέρω ποιος είχε δίκαιο στο δευτερεύουσας σημασίας αυτό θέμα, εκείνος ή εγώ. Ταπεινός ων σε όλα δέχθηκε την παρατήρησή μου. 

Στον ναό προσέρχονταν ελάχιστοι, αφού ελάχιστοι ήσαν και οι παρόντες στις εγκαταστάσεις της λουτρόπολης. Ωστόσο ποτέ δεν παρέλειπε την ακολουθία του όρθρου και δεν παρέλειπε τίποτε από αυτήν. Θα μιλούσε μάλιστα πάντοτε με συντομία για τον άγιο της ημέρας, έστω κι αν ήσαν μόνο δύο οι παρευρισκόμενοι.

Πρώτη φορά τον συνόδεψα στον Αμάραντο τον Ιούλιο του 2016.  Στο δρόμο μου ζήτησε να του υποδείξω τρόπο να ξεχωρίζει εύκολα τους οχτώ ήχους της Εκκλησίας. Εγώ δεν γνωρίζω βυζαντινή μουσική, του είπα. Αλλά ως πρακτικός ψάλτης για κάθε ήχο έχω υπόψη μου ένα γνωστό τροπάριο και με βάση αυτό εύκολα βρίσκω τον ήχο.   Του έγραψα σε μία κόλλα οχτώ γνωστά τροπάρια, ένα για κάθε ήχο, τόσο για τα ειρμολογικά όσο για τα αργά μέλη (π.χ. δοξαστικά). Ομολογώ ότι είχε σημειώσει πολύ μεγάλη πρόοδο στην εξεύρεση των ήχων.

Δεν είχε όμως μεγάλη σημασία η εξεύρεση του ήχου κάθε τροπαρίου. Εκείνο που θαυμάζαμε στον π. Αυγουστίνο ήταν όχι τόσο το μέλος, όσο η νοηματική απόδοση των εκφωνουμένων και ψαλλομένων, γιατί βοηθούσε και στο αναλόγιο, όταν ήταν μόνο ένας ψάλτης, και προ παντός η ενσυνείδητη, καρδιακή συμμετοχή του στο νόημα εκείνων που εκφωνούνταν ή ψάλλονταν. Ήταν αγαλλίαμα ψυχής να συμμετέχεις στις κατανυκτικές του ακολουθίες. Δοξάζω δε τον Θεό που με αξίωσε να συμμετάσχω με την αμαρτωλή φωνή μου σε όλες της ακολουθίες στον Αμάραντο και σε αρκετές από τις ακολουθίες στις οποίες με κάλεσε στο Παλαιογράτσανο ή όπου αλλού. Συνήθως όμως είχε στις ακολουθίες έμπειρους και με γνώση της βυζαντινής μουσικής ιεροψάλτες, στις δε ακολουθίες των χαιρετισμών και των παρακλήσεων είχε στη διάθεσή του και χορωδία γυναικών, που τον συνόδευε στους ναούς της Μητροπόλεως, όπου είχε προγραμματίσει να κηρύξει.

Αργά το απόγευμα καλούσε στον εσπερινό. Δεν ήταν μόνο εσπερινός, αλλά και η ακολουθία του μικρού απόδειπνου. Μερικές φορές τελούσε και τη μικρή παράκληση. Οι λίγοι παρευρισκόμενοι ζητούσαν να εξομολογηθούν. Τους δέχονταν όλους. Υπήρχαν και μερικά πρόσωπα που ανέβαιναν από τα Ιωάννινα για εξομολόγηση, κυρίως το Σαββατοκύριακο. Εξομολογούνταν το Σάββατο και κοινωνούσαν την Κυριακή. Δεν έμενε ποτέ αργός ο π. Αυγουστίνος. Γι αυτό και ανέφερα προηγουμένως ότι οι διακοπές του δεν ήσαν διακοπές, αλλά ένα άλλο πεδίο διακονίας. Θυμάμαι πόσο ενδιαφέρον έδειξε σε δύο περιπτώσεις στη διάρκεια της παραμονής του στον Αμάραντο.

Το 2016 αιρετικοί είχαν κατακλύσει ορισμένα χωριά της Κοζάνης μοιράζοντας Καινές Διαθήκες σε όλα τα σπίτια. Ο π. Αυγουστίνος δεν βρίσκονταν  στο μοναστήρι του στο Παλαιογράτσανο. Τον αναζήτησαν ως υπεύθυνο επί των αιρέσεων της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης δημοσιογράφοι της Κοζάνης, τόσο από εφημερίδες όσο και από τα τοπικά κανάλια, προκειμένου να υποδείξει τρόπους αντιμετώπισης του θέματος. Επί ώρες ολόκληρες έδινε τηλεφωνικές συνεντεύξεις. Είχε περιέλθει σε γνώση του ότι μερικοί Χριστιανοί από άγνοια πετούσαν τις Καινές Διαθήκες. Ο π. Αυγουστίνος, γνωρίζοντας ότι η μετάφραση της Καινής Διαθήκης, την οποία μοίραζαν οι αιρετικοί, ήταν η εγκεκριμένη από τη Ι. Σύνοδο και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ερμηνεία των τεσσάρων Θεολόγων Καθηγητών του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, απήντησε ότι δεν ήταν σωστό αυτό που έκαναν ορισμένοι Χριστιανοί. Συνέστησε να κρατήσουν την Καινή Διαθήκη, αλλά να πετάξουν ό,τι άλλο προσηλυτιστικό υλικό μοίραζαν οι αιρετικοί. Την ίδια χρονιά προέκυψε και ένα άλλο ζήτημα με τις εναλλακτικές μορφές οικογένειας που ψήφισε η ελληνική Βουλή, και που ανέτρεπε τις βάσεις της ορθόδοξης οικογένειας. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το φαινόμενο αυτό ήταν πανευρωπαϊκό. Σε αντίδραση πολλές οικογενειακές οργανώσεις της Ευρώπης ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συγκεντρώσουν υπογραφές και να αναγκάσουν την Ευρωβουλή να αναγνωρίσει ως οικογένεια μόνο όπου υπάρχουν ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά. Προϋπόθεση να αναγκαστεί η Ευρωβουλή να συζητήσει το θέμα ήταν να συγκεντρωθούν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο υπογραφές. Η Ανωτάτη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ελλάδος (Α.Σ.Π.Ε.) ανέλαβε την ευθύνη να συγκεντρώσει τις υπογραφές στον ελλαδικό χώρο. Καθένας που συμφωνούσε έπρεπε με τα στοιχεία της ταυτότητάς του να υπογράψει. Ως έφορος της  Α.Σ.Π.Ε. είχα μαζί μου τα έντυπα συλλογής υπογραφών. Το συζήτησα με τον π. Αυγουστίνο. Την Κυριακή 17 Ιουλίου και στο τέλος του κηρύγματός του έκανε θερμή σύσταση στους εκκλησιαζομένους να υπογράψουν όλοι και να αποφευχθεί αυτή η ανατροπή των βάσεων της ελληνορθόδοξης οικογένειας. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση πως στήθηκαν στην ουρά και υπέγραψαν όχι μόνο όλοι οι εκκλησιαζόμενοι, υπέγραψαν όλοι οι εκκλησιαζόμενοι, αλλά μερικοί ανέλαβαν να Υπακούοντας στην προτροπή του π. Αυγουστίνου υπογράψουν και για τις απουσιάζουσες συζύγους τους και να στείλουν εκ των υστέρων τους αριθμούς των ταυτοτήτων τους σ’ εμένα.

Συγκεντρώθηκαν εκείνη την ημέρα 26 υπογραφές, μία δε δραστήρια κοπέλα, η Ελένη Κασεπίδου, ζήτησε έντυπα συλλογής υπογραφών και μου έστειλε περί τις εξήντα υπογραφές, τις οποίες συνέλεξε στο περιβάλλον της εργασίας της στη Θεσσαλονίκη. Έτσι ο πειστικός λόγος του π. Αυγουστίνου, που απευθύνθηκε σε 15 άτομα συνολικά έφερε 86 υπογραφές. Η ευλογία του δε στην υπόθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να συγκεντρώσει ο γράφων πάνω από 1700 υπογραφές, τις περισσότερες πανελληνίως από κάθε άλλο μέλος της Α.Σ.Π.Ε.

Οι υπογραφές της Ελλάδος, ήσαν υπέρ-τριπλάσιες από τις αναλογούσες στον πληθυσμό της, αλλά τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη δεν έδειξαν το ανάλογο ενδιαφέρον και δεν κατορθώθηκε να συγκεντρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός του ενός εκατομμυρίου, και έτσι η αλληθωρίζουσα προς ό,τι μη φυσιολογικό μεταχριστιανική Ευρώπη δεν υποχρεώθηκε μέχρι και σήμερα να συζητήσει το θέμα. Πληροφορούμαι όμως ότι το θέμα δεν έκλεισε, αλλά συνεχίζεται η συλλογή υπογραφών.

    

Ο φιλέρημος, φιλακόλουθος και εραστής του κάθε ωραίου μέσα στην Εκκλησία π. Αυγουστίνος δεν ήταν δυνατόν να αδιαφορήσει για τις πολύ απλές συνθήκες του ναΐσκου της λουτρόπολης του Αμάραντου. Παρότι τον χρησιμοποιούσε μόνο για δέκα ημέρες το χρόνο, ανέλαβε την πρωτοβουλία να εξωραϊσθεί ο ναός, εξωτερικά με επένδυση πέτρας και εσωτερικά με την τοποθέτηση ξυλόγλυπτου αναλογίου και στασιδιών  καθώς και  την εικονογράφηση του εσωτερικού του  ναού.  Η Εκκλησία, που 

είναι το  σπίτι όλων μας, πρέπει να προσελκύει και να αναπαύει ψυχές και με την νοικοκυροσύνη και την ομορφιά της. Στα έξοδα συμμετείχε ο ίδιος με ένα σεβαστό ποσό, ο υιός Γκέρτσος, με 1000 Ευρώ, που επισκέπτεται τον Αμάραντο και κάνει χρήση των ατμόλουτρων, πνευματικά του παιδιά με μικρότερα ποσά που διέθεσαν στα πλαίσια εράνου που διεξήχθη, καθώς και ο κ. Κωνσταντίνος Ζιάκος, υπεύθυνος των ατμόλουτρων, ο οποίος πέρα από τη συμμετοχή του είχε τη φροντίδα για την αγορά των πετρών και την εξεύρεση των μαστόρων.

Ο π. Αυγουστίνος αγαπούσε πολύ τη φύση και τον φυσικό τρόπο ζωής. Ο Αμάραντος ήταν μια ευκαιρία να εκδηλώσει την αγάπη του αυτή. Σκαρφάλωνε στα βουνά για να μαζέψει τσάι βουνού, να συλλέξει μοσχομυριστά αγριοφράουλα ή να αποθαυμάσει πυγολαμπίδες  που αφθονούσαν στην περιοχή, σε κάποια νυχτερινή έξοδο με τους συνοδούς του.

Άνοδος στα 1600 μέτρα με τον διευθυντή των λουτρών για να μαζέψει τσάι βουνού και αμάραντα άνθη.

  

Μάζεμα αγριοφραουλών

 

 

Ανέφερα μέχρι τώρα δύο λόγους επιλογής του Αμάραντου: την ωφελιμότητα των ατμόλουτρων στην υγεία του π. Αυγουστίνου και το φιλέρημο του χαρακτήρα του. Θα πρέπει να προσθέσουμε και έναν τρίτο λόγο στην προτίμηση του Αμάραντου. Και αυτός είναι ότι ο Αμάραντος ανήκει στην επαρχία από την οποία κατάγεται ο Άγιος Παΐσιος, την Κόνιτσα. Επισκέφθηκε τον σεβάσμιο Μητροπολίτη Πωγωνιανής και Κονίτσης κ. Ανδρέα. Εκείνος του έδωσε την ευλογία του να ιερουργεί στην εκκλησιαστική του επαρχία. Μια φορά μάλιστα μίλησε ενώπιόν του για τον Άγιο Παΐσιο. Είναι σε όλους μας γνωστή ο απεριόριστη εκτίμηση και ο θαυμασμός του π. Αυγουστίνου απέναντι στον ολιγογράμματο, αλλά ευφυέστατο νεότερο άγιο της Εκκλησίας μας. Σε όσους από τους συνεργάτες του πρόσφεραν κατά μήνα τη διακονία τους στο μοναστήρι του Παλαιογρατσάνου, στο οποίο ακολουθούσε αγιορείτικο τυπικό, το συχνότερο ανάγνωσμα στη μεσημβρινή και απογευματινή τράπεζα ήταν κάποιο κεφάλαιο από τα βιβλία του Αγ. Παϊσίου, που κυκλοφόρησε η Ι. Μονή Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου στη Σουρωτή. Είχε όλα τα βιβλία που είχε κυκλοφορήσει η Ι. Μονή και έκαμνε ευρεία χρήση τους. Όχι μόνο στην τράπεζα, αλλά και στα κηρύγματά του στους ναούς που λειτουργούσε. Η γνώμη του Αγ. Παϊσίου είχε πάντοτε γι αυτόν βαρύνουσα σημασία. Τον επισκέφθηκε και έλαβε την ευλογία του στο Άγιον Όρος, στην Παναγούδα. Στη διάρκεια των ιδιότυπων διακοπών του στον Αμάραντο επισκέφθηκε το πατρικό του σπίτι στην Κόνιτσα, αλλά και το Μοναστήρι του Στομίου, όπου ασκήτευε ο Άγιος.    

Το 2019 επιστρέφοντας από τον Αμάραντο στην Κοζάνη θεώρησε αναγκαίο να επισκεφθούμε την δεντροεκκλησιά του Αγ. Παϊσίου. Κάναμε τη στάση και προσκυνήσαμε το παρεκκλήσι, που χτίστηκε μέσα στην κουφάλα που είχε σχηματιστεί σ’ έναν γέρο-πλάτανο. Σταθήκαμε και φωτογραφηθήκαμε έξω από τη δέντρο-εκκλησιά. Τόση ήταν η αγάπη και αφοσίωση που έτρεφε απέναντι στον άγιο αυτόν της Εκκλησίας μας.

Μπροστά στην δέντρο-εκκλησιά του Αγ. Παϊσίου

 

[1] Σύγκρ. Πιστικίδη Θανάση, ο ήχος της καμπάνας, στο https://www.triglianoi.gr/index.php?topic=364.0